Πρόκειται για τα λεγόμενα ψηφιά, κατά τους αρχαίους «κρόκες», δηλαδή τα μικρά θαλασσινά χαλίκια, από τα οποία προέρχονται τα ονόματα Κροκεαί και κροκεάτης. Δεν υπάρχει σε ενιαία στρωμάτωση, αλλά σε συνεχείς ενστρώσεις και εξορύσσεται σε κομμάτια. Η ομορφιά του λίθου βρίσκεται στο εσωτερικό του. Η κοπή και η κατεργασία του είναι εξαιρετικά δύσκολη λόγω της σκληρότητάς του. Στην περιοχή βρίσκεις σήμερα πολλές παραλλαγές του ιδίου πετρώματος και σχεδόν κάθε πέτρα κρύβει μέσα της και την δική της ξεχωριστή ομορφιά.
Τα αρχαία λατομεία εξόρυξης του πετρώματος εντοπίζονται στη θέση «Ψηφιά» των δ.δ. Κροκεών και Στεφανιάς, δ. Ευρώτα. Πρόκειται για το μοναδικό λατομείο του συγκεκριμένου πετρώματος που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα, γνωστό σε ολόκληρο το μεσογειακό χώρο λόγω της άριστης ποιότητας του παραγόμενου υλικού. Στις πλαγιές των λόφων υπάρχει μέχρι σήμερα άφθονη λατύπη του πετρώματος, η οποία κατά τους νεώτερους χρόνους χρησιμοποιήθηκε από τους κατοίκους της περιοχής για την κατασκευή μανδρότοιχων, ποιμνιοστασίων και άλλων κατασκευών, τόσο στο χώρο του Ψηφιά όσο και στην ευρύτερη περιοχή (στους παρακείμενους οικισμούς Κροκεές, Φάρος, Σκάλα κ.α.).
Η εκμετάλλευση του λατομείου του κροκεάτη λίθου έχει την αφετηρία της στην προϊστορική περίοδο και η χρήση του πετρώματος φαίνεται να είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στο μινωικό και το μυκηναϊκό κόσμο, όπου χρησιμοποιήθηκε κυρίως στη κατασκευή αγγείων, σφραγιδόλιθων και άλλων αντικειμένων, όπως αποδεικνύουν και αρχαιολογικά ευρήματα από την Κρήτη (Κνωσός, Ζάκρος, Κυδωνία, Γούρνες, Αρμένοι κ.ά.), την Πελοπόννησο (Μυκήνες, Βαφειό, Δενδρά) και τα νησιά του Αιγαίου (Ρόδος). Η κατεργασία του πετρώματος δε γινόταν επί τόπου στο λατομείο, αλλά σε εργαστήρια που υπήρχαν στα μεγάλα κέντρα της εποχής, όπως μαρτυρούν τα ακατέργαστα ή ημικατεργασμένα τεμάχια κροκεάτη λίθου που έχουν βρεθεί στην Κνωσό και τις Μυκήνες. Στους χρόνους που ακολούθησαν η εξόρυξη του πετρώματος πιθανότατα συνεχίστηκε, αν και οι μαρτυρίες που διαθέτουμε είναι ελάχιστες.
Νέα ακμή θα γνωρίσουν τα λατομεία κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, οπότε και η χρήση του κροκεάτη λίθου, στην αρχιτεκτονική κυρίως, εξαπλώνεται σε όλη την αυτοκρατορία από τη Συρία έως τη Βρετανία και την Ιβηρική χερσόνησο. Αφετηρία για την επαναλειτουργία των λατομείων απετέλεσαν τα μεγάλα οικοδομικά προγράμματα της Ρώμης του Οκταβιανού Αύγουστου, τα οποία συνεπάγονταν υπερβολικά αυξημένη ζήτηση πολυτελών μαρμάρων και άλλων λίθων. Σημαντική ώθηση στην εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης του κροκεάτη λίθου δίνει η ίδρυση νέων ή η αναδιοργάνωση παλαιών αστικών κέντρων σε όλη την έκταση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στη διάρκεια μιας μακράς πολιτισμικής περιόδου, που εκτείνεται από τα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. έως τον 6ο αιώνα μ. Χ., την εποχή του Ιουστινιανού Α΄.
Οι Ρωμαίοι εξόρυξαν και πήραν μεγάλες ποσότητες λίθου (Lapis Lacedaemonius όπως τους αποκαλούσαν δηλαδή Λίθος των Λακεδαιμονίων, των Σπαρτιατών) τον οποίον χρησιμοποίησαν κυρίως ως διακοσμητικό οικοδομικό υλικό σε προσόψεις και δάπεδα πολυτελών κτιρίων. Η μεταφορά του λίθου στα διάφορα μέρη της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας έγινε, κατά πάσα πιθανότητα, μέσω του αρχαίου λιμανιού των Σπαρτιατών στην περιοχή Τρίνησα του δήμου Κροκεών. Η τοπική παράδοση λέγει ότι οι πέτρες μεταφέρθηκαν από το Ψηφί έως τα Τρίνησα από χέρι σε χέρι από μια στρατιά δούλων εργατών. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι περπατώντας την ίδια διαδρομή σήμερα βλέπεις αρκετές πέτρες, σπαρμένες εδώ και κει, από αυτές που έπεφταν από τα χέρια των εργατών.Ο Παυσανίας, διάσημος περιηγητής της εποχής εκείνης, αναφέρεται στα διηγήματά του στις Κροκεές και το λατομείο του Κροκεάτη λίθου. Οι πληροφορίες για τη χρήση του υλικού αυτού δεν μας δίδονται μόνο μέσω των αρχαιολογικών δεδομένων αλλά και μέσα από τα κείμενα των Ρωμαίων και των Βυζαντινών ποιητών και συγγραφέων (Στάτιος, Πλίνιος, Παυσανίας, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Παύλος ο Σιλεντιάριος κ.ά.)
Ο κροκεάτης λίθος χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην κατασκευή αρχιτεκτονικών μελών, ορθομαρμαρώσεων και μαρμαροθετημάτων, με τα οποία διακοσμούνται δημόσια κτίρια και ιδιωτικές πολυτελείς κατοικίες και ναούς στη Ρώμη (Άγιος Σάββας, Βαπτιστήριο του Λατερανού, Santa Maria Maggiore), σε καλλιτεχνικούς διακοσμητικούς πίνακες (Opus Sectile ), στο Αρχαιολογικό Μουσείο Palazzo Massimo, στις βασιλικές του Αγίου Πέτρου ,την Πομπηία, την Ηρακλεία (Herculaneum), την Κωνσταντινούπολη (Αγία Σοφία, Άγιοι Απόστολοι), τη Ραβέννα (Άγιος Απολλινάριος ο Νέος), την Έφεσσο, την Αίγυπτο (Αγία Αικατερίνη στο Σινά), την Ισπανία και σε άλλες περιοχές της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Κατά τη μεσοβυζαντινή και υστεροβυζαντινή περίοδο, αλλά και την Τουρκοκρατία μαρτυρείται σποραδική εκμετάλλευση του λατομείου και χρήση του πετρώματος σε σημαντικές μνημειακές κατασκευές στον ευρωπαϊκό και το μικρασιατικό χώρο: Βενετία (Άγιος Μάρκος και Άγιοι Μαρία και Δονάτος στο Μουράνο), Τραπεζούντα (Αγία Σοφία), Λονδίνο (αβαείο του Westminster), Ρώμη κ.ά.
Σε τοπικό επίπεδο ο κροκεάτης λίθος χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή των μωσαϊκών δαπέδων ναών της Λακωνίας [Άγιος Γεώργιος Λυκοβουνού Δαφνίου, Άγιος Δημήτριος Μυστρά, καθολικό μονής Ζερμπίτσας Ξηροκαμπίου], καθώς και ως οικοδομικό υλικό (μεταβυζαντινός πύργος στη θέση «Πύργος Στρατηγάκου» Κροκεών, πλησίον των αρχαίων λατομείων). Κροκεάτης λίθος έχει χρησιμοποιηθεί και στο διάκοσμο του ταφικού μνημείου των τριακοσίων Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες.
[Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας]
https://www.tapantareinews.gr/2020/03/lapis-lacedaemonius.html
Η ΕΝΤΥΠΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ Ε.ΣΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου