26 Νοεμβρίου 1946. Συμμοριτοπόλεμος . Επίθεση των Συμμοριτών στο Μάνδαλο Γιαννιτσών, του οποίου οι κάτοικοι ήσαν εθνικόφρονες.
Ένα τυπικό παράδειγμα της μαχητικής τακτικής αλλά και της κτηνωδίας του Εμφυλίου Πολέμου*
*Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος
Το 1946 οι εσωτερικές ταραχές στη διχασμένη μετακατοχική Ελλάδα είχαν εξελιχθεί από μικρές αψιμαχίες κομμουνιστικών συμμοριών με τις αντίστοιχες ακροδεξιές σε κανονικό πόλεμο.
Αγνοώντας τις συνεχείς προειδοποιήσεις της Σοβιετικής Ένωσης πως δεν υπήρχε περίπτωση να παρασχεθεί ένοπλη βοήθεια σε τυχόν κίνηση ενάντια στην ελληνική κυβέρνηση, και με την παρότρυνση της Γιουγκοσλαβίας και της Βουλγαρίας, οι οποίες έβλεπαν την εμφύλια διαμάχη των Ελλήνων ως την ιδανική ευκαιρία για να προωθήσουν τα ιμπεριαλιστικά τους σχέδια προς το Αιγαίο, το ΚΚΕ κήρυξε την εξέγερση με τη δικαιολογία της άμυνας στην «Λευκή Τρομοκρατία», πυροδοτώντας τον τρίτο γύρο του εμφυλίου πολέμου.
Γρήγορα σχηματίστηκαν πιο οργανωμένα αντάρτικα σώματα, που ξεκίνησαν έναν σφοδρό και συνεχή πόλεμο ενάντια στις αρχές, και κυρίως στα δύο πιο στιβαρά και δυνατά όργανα τους, τον Ελληνικό Στρατό και τη Βασιλική Χωροφυλακή. Οι συγκρούσεις και η τρομοκρατία (και από τις δύο πλευρές) επεκτάθηκαν από τον Ταΰγετο ως τον Έβρο, αλλά ίσως η πιο επικίνδυνη περιοχή της Ελλάδας ήταν η Μακεδονία, και δη οι παραμεθόριες επαρχίες. Από τα συνοριακά όρη και μέσα από τη γιουγκοσλαβική επικράτεια, αντάρτικα σώματα Ελλήνων κομμουνιστών και Σλαβομακεδόνων συμμάχων τους (αυτονομιστική-κομουνιστική οργάνωση ΝΟΦ) εφορμούσαν στους κάμπους, καταλαμβάνοντας χωριά και πολεμώντας τις τοπικές μονάδες στρατού και χωροφυλακής, που αντιστέκονταν σθεναρά.
Περί το Νοέμβριο η βορειοδυτική Μακεδονία ήταν ανήσυχη. Η Τζένα και το Πάικο έβριθαν ανταρτών, που νωρίτερα επιτέθηκαν στο Σκρά, στον Αρχάγγελο και στην Ενωτία. Ειδικά η επίθεση στο Σκρά ήταν μια επιτυχία άνευ προηγουμένου για τους αντάρτες, αφού αιφνιδίασαν και εξόντωσαν τη φρουρά και λεηλάτησαν και κατέστρεψαν το χωριό, φονεύοντας 50 αμάχους. Η ηγεσία των ομάδων αυτών, αφού επιτυχημένα παραπλάνησε τις στρατιωτικές αρχές όσον αφορά τις προθέσεις της, έστειλε σε μία καταδρομική επιχείρηση 500 αντάρτες, εξ ων τα 2/3 ήταν Σλάβοι (κάτοικοι ανέφεραν πως οι αντάρτες μιλούσαν σερβικά και βουλγαρικά), στο νότο.
Στόχος, το χωριό Μάνδαλος, βορειοδυτικά των Γιαννιτσών. Την υπεράσπιση του Μανδάλου και των κατοίκων του είχε αναλάβει ο 8ος Λόχος Κυνηγών Χωροφυλακής, με δύο διμοιρίες και 65 άνδρες υπό τα όπλα. Αρχηγός τους ήταν ο Σταύρος Κωνσταντινίδης, υπολοχαγός πεζικού. Οι Λόχοι Κυνηγών Χωροφυλακής συγκροτούνταν από χωροφύλακες άνευ θητείας, και είχαν σχεδιαστεί αρχικά ως κινητοί σχηματισμοί με καθήκοντα καταδίωξης των ανταρτών. Με την πάροδο του χρόνου όμως η συχνότητα των επιχειρησιακών εξόδων τους περιορίστηκε, με αποτέλεσμα να μένουν οχυρωμένοι και αδρανείς στα χωριά. Αυτό έδινε μεγάλη ευχέρεια δράσης στους αντάρτες, που μπορούσαν πλέον να κινούνται ανενόχλητοι στην ύπαιθρο, να διενεργούν αναγνωρίσεις και να τοποθετούν τις δυνάμεις τους με την άνεση τους, χωρίς το φόβο εντοπισμού ή επίθεσης.
Τα ξημερώματα της 26ης Νοεμβρίου 1946 (03.30 σύμφωνα με τις κυβερνητικές πηγές και 04.30 σύμφωνα με το ΔΣΕ) οι αντάρτες, αφού κατέλαβαν τους γύρω λόφους και περικύκλωσαν το χωριό, εξαπέλυσαν άγρια επίθεση κατά της φρουράς του. Οι χωροφύλακες ξαφνιάστηκαν, όμως δεν πανικοβλήθηκαν. Αντίθετα γρήγορα εφάρμοσαν το σχέδιο άμυνας που είχε προβλεφθεί, με την πρώτη διμοιρία να οχυρώνεται στο σχολείο και η δεύτερη να καταλαμβάνει ένα μικρό λόφο πάνω από το δημόσιο δρόμο. Οι οχυρές αυτές θέσεις ήταν ισχυρές και κατάλληλα επιλεγμένες, για αυτό και η πρώτη έφοδος αποκρούστηκε. Όμως τότε συνέβη ο αναπάντεχος θάνατος του Κωνσταντινίδη. Σε μια ανάπαυλα της μάχης και ενώ έφυγε από το σχολείο για να πάει στο μικρό λόφο να συνεννοηθεί με την άλλη διμοιρία, έπεσε πάνω σε μια ομάδα ανταρτών. Μέσα στο σκοτάδι τους πέρασε για χωροφύλακες και τους μίλησε, και αυτοί βέβαια τον πυροβόλησαν.
Η μάχη συνεχίστηκε με πολύ μεγάλη σφοδρότητα, με τους αντάρτες να επιτίθενται ασταμάτητα και με τους χωροφύλακες να αμύνονται λυσσαλέα. Μέχρι όμως το μεσημέρι οι αντάρτες είχαν προωθηθεί και κέρδιζαν έδαφος. Οι χωροφύλακες, δεχόμενοι βροχή από βλήματα όλμων και αντιαρματικών όπλων, έμεναν καθηλωμένοι στις θέσεις τους.
Αρχικά δεν είχε γίνει αντιληπτό το μέγεθος των δυνάμεων ανταρτών, και θεωρήθηκε πως μόνο 100 επιτίθεντο. Έτσι ο διοικητής Χωροφυλακής Γιαννιτσών έσπευσε μόνο με μία διμοιρία και ένα επιπλέον μικρό τμήμα χωροφυλάκων. Οι δυνάμεις ενίσχυσης όμως καθηλώθηκαν από το πυρ των ανταρτών στη θέση Λάκκα, και δε μπόρεσαν να διασώσουν ούτε τους κινδυνεύοντες χωροφύλακες, ούτε τους νομιμόφρονες χωρικούς.
Με τους υπερασπιστές αποκλεισμένους, οι πολιορκητές έγιναν κύριοι του χωριού. Οι αντάρτες εξετράπησαν σε κάθε είδους θηριωδίες. Συνολικά 24 πολίτες (4 άνδρες, 5 γυναίκες και 15 ανήλικοι, οι 11 μεταξύ 3-9 ετών) βρήκαν φρικτό θάνατο, από όπλα, τσεκούρια και μαχαίρια. Της Δέσποινας Βασιλειάδου, που ήταν έγκυος 8-9 μηνών, έσχισαν την κοιλιά και έβγαλαν το έμβρυο, ενώ έπειτα ακρωτηρίασαν με τσεκούρι και τουφέκισαν τα 8 ανήλικα παιδιά της, τη Μαρία (17 ετών), τον Εμμανουήλ (15), τον Αντώνη (12), τη Σοφία (9), τον Πρόδρομο (8), το Στάθη (7), το Βασίλη (5) και τον Ευθύμη (5). Ο πατέρας της οικογένειας Ηλίας Βασιλειάδης γλίτωσε το θάνατο και ύστερα νοσηλεύθηκε στο νοσοκομείο με ισχυρό ψυχικό κλονισμό.
Η Ανθούσα Βασιλειάδου, ηλικιωμένη 70 ετών, η νύφη της Βικτώρια (35), τα παιδιά της Βικτωρίας Κατίνα (14), Βασίλης (12), Θεοδώρα (9), Βαγγέλης (8) και Γιάννης (5) δολοφονήθηκαν με μαχαίρι. Ανάλογα φρικτό θάνατο με διάφορες μεθόδους βρήκε ο Σ. Πετρίδης (30 ετών), η σύζυγος του Μαρία (28) και το οκτάχρονο παιδί τους, ο Θεόφιλος Γεωργιάδης (30) με το γιο του, η Ακριβή Βασιλειάδου (28) και ο Σ. Λεοντιάδης. Του τελευταίου πριν τον σκοτώσουν του έκοψαν τα χέρια και τα πόδια με τσεκούρι. Ενός χωροφύλακα του έβγαλαν τα μάτια, του τρύπησαν το κρανίο, μέσα από την τρύπα πέρασαν ένα σχοινί και τον κρέμασαν, αν και οι πηγές δεν προσδιορίζουν αν τα υπέστη αυτά ζων ή αν επρόκειτο για σκύλευση πτώματος (τακτική συνήθης για αμφότερους τους εμπολέμους). Το γεγονός πως τα αρχεία του στρατού και της χωροφυλακής δεν κάνουν λόγο για αιχμαλώτους χωροφύλακες συνηγορεί στο να θεωρηθεί η δεύτερη εκδοχή πιο πιθανή.
Ο τρόπος εκτέλεσης των φόνων, με εξαίρεση αυτόν της Δέσποινας Βασιλειάδου, αναφέρεται μόνο στην εφημερίδα, οπότε υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο οι λεπτομέρειες να αποτελούν, όλες ή ορισμένες, εφεύρημα του δημοσιογράφου με σκοπό τη δημιουργία εντυπώσεων και την περαιτέρω επιβάρυνση των ανταρτών.
Ενώ οι αντάρτες διέπρατταν όλα αυτά τα κακουργήματα, οι χωροφύλακες έμεναν εγκλωβισμένοι στο σχολείο και συνέχιζαν να ανθίστανται. Τα πυρομαχικά όμως τελείωναν με γρήγορο ρυθμό, η στέγη του σχολείου είχε αρχίσει να πέφτει και οι τοίχοι κατέρρεαν. Έξι χωροφύλακες που βρίσκονταν στο σχολείο είχαν σκοτωθεί, ενώ ακόμη και οι τραυματίες συνέχιζαν να μάχονται. Όμως ήταν άγνωστο αν οι υπερασπιστές του σχολείου και οι άλλοι χωροφύλακες στο λόφο θα μπορούσαν να επιβιώσουν. Έτσι στις 14:30 έγινε έξοδος. Οι χωροφύλακες του σχολείου, κουβαλώντας στους ώμους τους τραυματίες, ενώθηκαν με τους άλλους του λόφου και συντεταγμένοι υποχώρησαν προς το Δροσερό. Άλλοι έξι χωροφύλακες σκοτώθηκαν κατά την έξοδο.
Έχοντας γίνει κύριοι του χωριού, οι αντάρτες έκαψαν 45 σπίτια και 40 αχυρώνες, μαζί με το αυτοκίνητο 3/4 τόνων της χωροφυλακής. Οι απώλειες τους ανέρχονταν σε 12 νεκρούς και 9 τραυματίες (εφημερίδα της εποχής μιλά για 60 τραυματίες αντάρτες, αλλά η ασυμφωνία με τις λοιπές πηγές είναι εύκολα εξηγήσιμη, διότι προφανώς ο αριθμός διογκώθηκε για προπαγανδιστικούς λόγους). Οι νεκροί και τραυματίες αντάρτες μεταφέρονταν με υποζύγια πίσω στο βουνό.
Πρέπει να σημειωθεί πως οι πηγές από πλευράς του ΔΣΕ μιλούν για 50 περίπου νεκρούς αντιπάλους, ενώ δεν αναφέρουν τίποτε για τη σφαγή των αμάχων ή τις πυρπολήσεις. Επίσης ρίχνουν τις δικές τους απώλειες σε 5 νεκρούς και 4 τραυματίες, ενώ γίνεται εκτενής αναφορά στα καταληφθέντα λάφυρα, που φαίνεται να ήταν πλούσια. Επίσης τα έγγραφα του ΔΣΕ ομιλούν για συντριπτική ήττα των δυνάμεων ενίσχυσης και πλήθος λαφύρων, ενώ ισχυρίζεται ότι οι κρατικές δυνάμεις έκαναν χρήση αεροπορίας, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται πουθενά αλλού.
Τέλος, υποστηρίζεται πως η φρουρά δεν ήταν από μόνο από χωροφύλακες, αλλά και από στρατιώτες και ενόπλους «Ταγματαλήτες». Ούτε αυτό επιβεβαιώνεται από οποιαδήποτε άλλη πηγή. Όλες οι κυβερνητικές πηγές, των απορρήτων συμπεριλαμβανομένων, μιλούν για χωροφύλακες του 8ου Λόχου Κυνηγών, ούτε για στρατιώτες, ούτε για άλλους ενόπλους, πόσο μάλλον ταγματασφαλίτες (που έπαυσαν να υφίστανται από το 1944.
Παρότι είναι δεδομένη η αριθμητική υπεροπλία των ανταρτών και η τελική τους νίκη, η αναφορά του ΔΣΕ για τις επιχειρήσεις βρίθει ανακριβειών και υπερβολών. Βρίσκει στρατιώτες και «Ταγματαλήτες» εκεί που δεν υπάρχουν, διογκώνει τον αριθμό των νεκρών κυβερνητικών και εκμηδενίζει σχεδόν τις δικές του απώλειες. Συνεπώς η αξιοπιστία του δεν είναι μεγάλη. Να σημειωθεί πως στα έγγραφα του ΔΣΕ το χωριό δεν αναφέρεται ως Μάνδαλο, αλλά Μαντάλοβο. Η σλαβική επωνυμία δε μπορεί να είναι παρά ένδειξη της σλαβικής επιρροής (ΝΟΦ, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία) στο ΔΣΕ και το ΚΚΕ, όπως και η εξαιρετικά φιλική σχέση των τελευταίων με τη σλαβόφωνη κοινότητα, και ιδίως τα ξενόφρονα στοιχεία της.
Οι κομουνιστές έμειναν στο χωριό ως τις 20:30 το βράδυ, οπότε μία πεδινή πυροβολαρχία του στρατού άρχισε να τους βομβαρδίζει. Από τρία σημεία μονάδες του Γ’ Σώματος Στρατού έσπευδαν προς ενίσχυση της φρουράς, αλλά ήταν φυσικά αργά. Παραδόξως ένας αντάρτης δεν έφυγε από το χωριό, αλλά έμεινε εκεί και παραδόθηκε. Οι αντάρτες δεν επέστρεψαν στα ορεινά κρυσφήγετα τους, αλλά κινήθηκαν προς το χωριό Αμπελιές, όπου στρατολόγησαν 40 αριστερούς χωρικούς και έκλεψαν εφόδια της διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας, και μόνο τότε γύρισαν στο Πάικο. Ο Ελληνικός Στρατός ανακατέλαβε το Μάνδαλο το πρωί της 27ης Νοεμβρίου.
Η καταστροφή του Μανδάλου ήρθε ως επιστέγασμα της πανωλεθρίας του Σκρά, εμψύχωσε τους αντάρτες και αναστάτωσε την κοινή γνώμη. Ο Ελληνικός Στρατός, που εκείνη την εποχή δεν είχε ολοκληρώσει ακόμη την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό του, δεν πρόφθασε να διασώσει τους συμμαχητές του χωροφύλακες. Διαφάνηκε επίσης η λανθασμένη χρήση των Λόχων Κυνηγών ως στατικών φρουρών. Ο διοικητής του Γ’ Σώματος Στρατού αντιστράτηγος Βεντήρης έστειλε στην Ανωτέρα Διοίκηση Χωροφυλακής Κεντρικής Μακεδονίας συστάσεις να αναθεωρήσουν το δόγμα δράσης των Λόχων Κυνηγών και διέταξε αυστηρότατες ανακρίσεις για να διευκρινιστούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες συντελέστηκε η ήττα.
Ο πόλεμος βέβαια ήταν ακόμα στην αρχή. Οι αντάρτες θα είχαν πολλές προκλήσεις να αντιμετωπίσουν στο μέλλον, και το αναγεννηθέν στρατιωτικό οικοδόμημα του Ελληνικού κράτους είχε πολύ δρόμο μπροστά του, μέχρι να μετασχηματιστεί στον αξιόμαχο και άρτια εκπαιδευμένο και εξοπλισμένο μηχανισμό, που το 1949 έμελλε να καταφέρει τα τελευταία πλήγματα στην κομουνιστική επανάσταση.
ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ
1. Σχετικό τηλεγράφημα της Ανωτέρας Διοικήσεως Χωροφυλακής Κεντρικής Μακεδονίας.
2. Αναφορά ανταποκριτή εφημερίδας εποχής από Θεσσαλονίκη, 28-11-1946.
3. Δελτίο Αδικημάτων και Συμβάντων της 27 Νοεμβρίου 1946 από το Αρχηγείο Β’ Χωροφυλακής, Τμήμα Δημοσίας Ασφαλείας, Γραφείο ΙΙ, με αριθμό πρωτοκόλλου 132/75/386.
4. Διαταγή του Γ’ Σώματος Στρατού (αντιστράτηγος Βεντήρης) της 6 Δεκεμβρίου 1946 προς την Ανωτέρα Διοίκηση Χωροφυλακής Κεντρικής Μακεδονίας, με αριθμό Α.Π. 20156 (Εκδόσεις Γενικού Επιτελείου Στρατού/Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Αρχείο Εμφυλίου Πολέμου, τόμος 2, σελ. 553-554).
5. Διαταγή Γ’ Σώματος Στρατού (αντιστράτηγος Βεντήρης) της 2 Δεκεμβρίου 1946 προς την Χ Μεραρχία, με αριθμό απορρήτου 19919 (Εκδόσεις Γενικού Επιτελείου Στρατού/Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Αρχείο Εμφυλίου Πολέμου, τόμος 2, σελ. 534-535).
6. Μερικό ανακοινωθέν επιχειρήσεων αριθ. 2 του Αρχηγείου Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος (Εκδόσεις Γενικού Επιτελείου Στρατού/Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Αρχείο Εμφυλίου Πολέμου, τόμος 3, σελ. 148-149).
ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ
1. Εκδόσεις Γενικού Επιτελείου Στρατού/Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον Αντισυμμοριακόν Αγώνα (τόμος 1-1946, Αθήνα 1971), σελ. 151-153, «Προσβολή του Μανδάλου και κάθοδος των Κ/συμμοριτών εις την πεδιάδα των Γιαννιτσών», παράγραφοι 164-166.
2. Εκδόσεις Αρχηγείου Βασιλικής Χωροφυλακής/Διεύθυνσης Οργανώσεως-Τμήματος Μελετών, Δράσις της Χωροφυλακής κατά την περίοδον 1941-1950, σελ. 147, έτος έκδοσης 1962.
ΠΗΓΗ : http://deltio11.blogspot.com/ https://odysseiatv.blogspot.com/
https://averoph.wordpress.com/
ΜΟΝΗ ΟΔΟΣ… ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΦΥΠΝΙΣΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ Η ΑΘΡΟΑ ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΙΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥΣ ΩΣ ΜΕΛΗ ΣΤΟΝ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΦΟΡΕΑ ΠΟΥ ΕΚΠΡΟΣΩΠΕΙ ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ !!!
ΙΔΡΥΤΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΦΟΡΕΑ “ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ Ε.ΣΥ.”
“Ε.ΣΥ. ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ”. ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ
“ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ Ε.ΣΥ.” ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ.
ΕΛΛΑΝΙΟ ΑΞΙΑΚΟ, ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ-ΠΟΛΙΤΗΣ-ΠΟΛΙΤΕΙΑ, ΙΣΟΔΥΝΑΜΙΑ-ΙΣΟΠΟΛΙΤΕΙΑ-ΕΛΕΦΘΕΡΙΑ
ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Ε.ΣΥ. ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ
ΔΕΛΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Η ΕΝΤΥΠΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ Ε.ΣΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου