Τράπεζα της Ελλάδος - 5. Η πτώχευση του 1932

Τρίτη, Αυγούστου 16, 2022 ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Μετά την συντριπτική του νίκη στις εκλογές τής 19/8/1928 (178 έδρες στις 250), ο Ελευθέριος Βενιζέλος κατάρτισε ένα εξαιρετικά αισιόδοξο και φιλόδοξο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων για να λύσει το προσφυγικό και να βάλει την Ελλάδα σε ρυθμούς ανάπτυξης. Η δραχμή εντάχθηκε αμέσως στον κανόνα χρυσού, οι άγγλοι κεφαλαιούχοι άρχισαν να αυξάνουν αλματωδώς τις επενδύσεις τους στην χώρα και όλα έδειχναν να πηγαίνουν καλά. Μέχρι το 1931, ο τόπος θα κατέγραφε, για πρώτη φορά στην ιστορία του, τρεις συνεχόμενους πλεονασματικούς προϋπολογισμούς. Μόνο μελανό σημάδι ήταν η αύξηση του χρέους σχεδόν κατά 20% μέσα σε τρία χρόνια αλλά ποιος τα υπολόγιζε τότε αυτά...

Ζάππειο, 1929(;): Ο Ελευθέριος Βενιζέλος (με το δίκωχό του) δίπλα στον Γεώργιο Παπανδρέου.
Πίσω τους ο Πότης Τσιμπίδαρος. Δίπλα στον Παπανδρέου, καθήμενος, ο Παναγής Τσαλδάρης

Τα απόνερα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης τού 1929 άργησαν να φτάσουν στην Ελλάδα αλλά κάποια στιγμή έφτασαν. Με την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση πια, ήταν μοιραίο και οι εξαγωγές τής χώρας (καπνός κλπ) να μειωθούν και οι άδηλοι πόροι από τα εμβάσματα των ομογενών να λιγοστέψουν. Ο Βενιζέλος βρέθηκε να βαδίζει σε τεντωμένο σχοινί: για να τονώσει τις εξαγωγές έπρεπε να υποτιμήσει την δραχμή αλλά κάτι τέτοιο θα αύξανε κατακόρυφα το χρέος, σε σημείο να μη μπορεί πια να εξυπηρετηθεί.

Τελικά, ο Βενιζέλος αποφάσισε να μη διαταράξει την σχέση τής δραχμής με την στερλίνα και επελέγη η λύση της διατήρησης των νομισματικών ισοτιμιών. Προκειμένου να στηρίξει την δραχμή, η Τράπεζα της Ελλάδος κλήθηκε να διαθέσει τα αποθέματά της σε χρυσό και συνάλλαγμα. Με την πολιτική αυτή διαφώνησαν σθεναρά οι επιφανέστεροι των οικονομολόγων της εποχής, όπως ο Δημήτριος Μάξιμος και ο Κυριάκος Βαρβαρέσσος (τότε ειδικός σύμβουλος της ΤτΕ και αργότερα διοικητής της αλλά και υπουργός οικονομικών). Κι επειδή, όταν επί οικονομικών θεμάτων διαφωνούν οι πολιτικοί με τους οικονομολόγους, είναι απολύτως φυσικό να έχουν δίκιο οι δεύτεροι, πολύ σύντομα το σύστημα βρήκε σε βράχο: τα -έτσι κι αλλιώς, ασθενικά- αποθέματα της ΤτΕ εξανεμίστηκαν δίχως ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Τον Σεπτέμβριο του 1931, το οικονομικό επιτελείο τής κυβέρνησης είχε την ιδέα να συνδέσει την δραχμή με το δολλάριο, προκειμένου να τονωθεί η σταθερότητά της. Δυστυχώς, η επιλογή αυτή δημιούργησε πανικό και σε λίγες μέρες φυγαδεύτηκαν στο εξωτερικό 3,6 εκατ. δολλάρια από τράπεζες και ιδιώτες, επιτείνοντας ραγδαία τα προβλήματα.

Ο Βενιζέλος πείσμωσε. Αύξησε τους εισαγωγικούς δασμούς και, την ώρα που άλλες τράπεζες έκλειναν, αυτός ίδρυε την Αγροτική Τράπεζα για να ενισχύσει την γεωργική παραγωγή. Επίσης, έδωσε εντολή στην τράπεζα της Ελλάδος να μειώσει όσο μπορούσε την κυκλοφορία τής δραχμής, προκειμένου να προφυλάξει το νόμισμα από πληθωριστικές και κερδοσκοπικές πιέσεις. Ταυτόχρονα, δρομολόγησε ένα πλάνο αύξησης του εξωτερικού δανεισμού, όχι για αναπτυξιακούς λόγους πλέον αλλά για να στηρίξει την δραχμή με συνάλλαγμα. Προς τούτο, τον Ιανουάριο του 1932 πήρε σβάρνα Ρώμη, Παρίσι και Λονδίνο, ψάχνοντας πενήντα εκατομμμύρια δολλάρια δανεικά για τέσσερα χρόνια.

Οι ξένοι δεν έδειξαν να πολυσυγκινούνται από όσα τους έλεγε ο Βενιζέλος αλλά δέχτηκαν να συζητήσουν το ελληνικό πρόβλημα στην συνεδρίαση της Δημοσιονομικής Επιτροπής της Κοινωνίας των Εθνών (σ.σ.: σήμερα θα μιλούσαμε για Γιούρογκρουπ) τον Μάρτιο. Μέχρι τότε, όμως, οι ελληνικές εξαγωγές πάγωσαν τελείως και η τράπεζα της Ελλάδος έδωσε στο κράτος το 1/3 των αποθεματικών της σε συνάλλαγμα, ώστε να εξυπηρετηθούν οι δανειακές υποχρεώσεις της χώρας.

Ανοίγουμε παρένθεση. 83 χρόνια αργότερα, η Ελλάδα θα ξανάβγαινε παγανιά για δανεικά και οι ξένοι θα δέχονταν με τα χίλια ζόρια να συζητήσουν το ελληνικό πρόβλημα με μερικούς μήνες καθυστέρηση. Στο μεταξύ, οι δημόσιοι φορείς, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης και σχεδόν όλοι οι φορείς που διέθεταν δημόσιο χρήμα θα καλούνταν να δώσουν τα αποθεματικά τους στο κράτος ώστε να εξυπηρετηθούν οι δανειακές υποχρεώσεις της χώρας. Οι ομοιότητες ανάμεσα στο 1932 και το 2015 είναι όντως ανατριχιαστικές. Αφήνουμε την παρένθεση ανοιχτή και συνεχίζουμε.

Με τούτα και με κείνα, έφτασε ο Μάρτιος και συνεδρίασε η Δημοσιονομική Επιτροπή της ΚτΕ αλλά ο Βενιζέλος δεν κατάφερε να γίνει πειστικός. Η Επιτροπή έκρινε ότι οι έλληνες δεν ήθελαν να κάνουν καμμιά θυσία αλλ' απλώς έψαχναν τρόπο να φορτώσουν τα πρόβλημά τους στους πιστωτές τους. Ο Βενιζέλος στράφηκε τότε απ' ευθείας στην Κοινωνία των Εθνών αλλά κι από κει δεν πήρε παρά μόνο ευχές και συμπάθεια.

20/3/1932, 45 μέρες πριν την πτώχευση, ο Βενιζέλος παραμυθιάζει τον λαό με διάγγελμά του:
"Και αν ακόμη οι ξένοι δεν μας βοηθήσουν, ουδείς υπάρχει κίνδυνος καταστροφής"

Τα πάντα είχαν πια τελειώσει. Στις 27 Απριλίου 1932, η Ελλάδα αποχώρησε από τον κανόνα του χρυσού και η δραχμή άρχισε να καταρρέει. Μέχρι την 5η Μαΐου η στερλίνα θα έπιανε τις 539 δραχμές (από 375). Μη μπορώντας πλέον να κάνει αλλιώς, η κυβέρνηση κήρυξε στάση πληρωμών, επισημοποιώντας την πέμπτη πτώχευση της Ελλάδας μέσα σε μόλις έναν αιώνα ύπαρξής της. Το κύρος τού Βενιζέλου έσβησε και η χώρα παραδόθηκε σε ένα κύμα πανελλαδικών απεργιακών κινητοποιήσεων. Στις 21 Μαΐου ο Βενιζέλος παραιτήθηκε, δηλώνοντας δημοσίως πως δεν θα επέστρεφε αν δεν ενισχυόταν η εκτελεστική εξουσία και δεν περιοριζόταν η ελευθεροτυπία. Έτσι, για άλλη μια φορά, ο "κορυφαίος έλληνας πολιτικός τού 20ου αιώνα" αποδείκνυε περίτρανα ότι δεν είχε και πολύ καλές σχέσεις με την δημοκρατία.

ΠΗΓΗ

ΟΛΟ ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ ΧΕΡΙ ΜΑΣ ΝΑ ΤΟ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΠΩΣ?

Η ΕΛΛΑΔΑ ΘΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΕΙ ΑΠΟ ΚΑΘΕΤΙ ΣΑΠΙΟ ΜΟΝΟ ΟΤΑΝ ΠΕΡΑΣΕΙ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΑΥΤΟ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΠΡΕΠΕΙ ΟΛΟΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΤΗΣ ΓΑΙΑΣ ΝΑ ΕΝΩΘΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ<< Ε ΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ >> ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΡΟΥΜΕ ΠΙΣΩ ΟΛΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΑ ΜΑΣ ,ΟΛΑ ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΥΦΑΡΠΑΞΑΝ ΤΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ .

ΔΙΑΒΑΣΕ ΤΗΝ ΙΔΡΥΤΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ ΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΑΡΑΞΕΙ ΤΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ

ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΜΑΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΥΛΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΟΛΑ ΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΜΕ ΤΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΥΘΥΣ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ << ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ >>